ସୁବର୍ଣ୍ଣପୁର ଜିଲ୍ଲାର ଇତିହାସ
ସୁବର୍ଣ୍ଣପୁର ଇତିହାସ ର କାଳାନୁକ୍ରମିକ କୁ ଅଧ୍ୟୟନ କଲେ ଏହା ଜଣାପଡ଼େ ଯେ ଖ୍ରୀ ଅଷ୍ଟମ ଶତାବ୍ଦୀ ରୁ ସୁବର୍ଣ୍ଣପୁର (ଆଧୁନିକ ସୋନପୁର) ବିଭିନ୍ନ ରାଜବଂଶ ଦ୍ୱାରା ଶାସିତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ସ୍ୱକୀୟ ଗୁରୁତ୍ୱ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥିଲା । ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ବିଭିନ୍ନ ରାଜବଂଶ ଯଥା ଭଞ୍ଜ, ସୋମବଂଶୀ, ତେଲଗୁଚୋଡ, ଏବଂ କାଳଚୁରୀ ଦ୍ୱାରା ଶାସିତ ହୋଇ ରାଜତନ୍ତ୍ର ଚାଲିଥିଲା । ଖ୍ରୀ.ଅଷ୍ଟମ ଶତାବ୍ଦୀ ରେ ସୁବର୍ଣ୍ଣପୁର ଅଂଚଳ ବା ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣପୁର ଖିଞ୍ଜଳୀ ମଣ୍ଡଳ ର ଏକ ଅଂଶ ହୋଇଥିଲା, ଯାହାକି ତୋଷାଳୀ ର ଭୌମକର ଙ୍କ କରଜ ଭାବେ ସୁବର୍ଣ୍ଣପୁର ରେ ଭଞ୍ଜବଂଶୀୟ ରାଜା ଶାସନ କରୁଥିଲେ । ସୋମବଂଶୀ ରାଜା ପ୍ରଥମ ଜନ୍ମଜେୟ (୮୫୦-୮୫୫) ଭଞ୍ଜ ରାଜାଙ୍କ ଠାରୁ ଶାସନ ଗାଦି ନେଇ ସୁବର୍ଣ୍ଣପୁର ରାଜ୍ୟ କୁ କୋଶଳ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ର ରାଜଧାନୀ ରୁପେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କଲେ । ସମୟାନୁକ୍ରମେ ସୋମବଂଶୀ ରାଜ୍ୟ କୁ ଉକ୍ରଳ ପ୍ରଦେଶ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିସ୍ତୃତ କଲେ । ସୋମବଂଶୀ ରାଜା ନୂତନ ଭାବେ ଲାଭ କରିଥିବା ରାଜ୍ୟ କୁ ଦୁଇ ଭାଗ କରିଦେଲେ । ପ୍ରଥମଟି ଉକ୍ରଳ ଦେଶ ଅବିଭକ୍ତ ଯଯାତୀ ନଗର (ଆଧୁନିକ ଯାଜପୁର)କୁ ଏହାର ରାଜଧାନୀ ଘୋଷଣା କଲେ ଏବଂ ଏଥିରେ ସ୍ୱୟଂ ରାଜା ଏହାର ଶାସନ ଦାୟିତ୍ୱ ରେ ରହିଲେ । ଦ୍ୱିତିୟ ଭାଗଟି ହେଲା କୋଶଳ ଦେଶ ଏବଂ ଏହାର ମୂଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ହେଲା ସୁବର୍ଣ୍ଣପୁର ଏବଂ ଖ୍ରୀ.୧୦୭୦ ରେ ଜନୈକ ରାଜବଂଶର ରାଜକୁମାର ଏହାର ଦାୟିତ୍ୱ ରେ ରହିଲେ । ବସ୍ତର ଅଂଚଳ ଚିନ୍ଦକା ନାଗ ର କରଜ ଭାବେ ତେଲଗୁ ଚୋଡ଼ ତକ୍ରାଳୀନ ସୋମବଂଶୀ ରାଜାଙ୍କ ଠାରୁ ଛଡ଼େଇ ଏହି ଅଂଚଳ କୁ ଦୀର୍ଘ ୪୫ ବର୍ଷ ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ଶାସନ କଲେ । ଖ୍ରୀ ୧୧୧୩ ରେ କାଳଚୁରୀ ତେଲଗୁ ଚୋଡ଼ ମାନଙ୍କୁ ବିତାଡିତ କରି ସୁବର୍ଣ୍ଣପୁର କୁ ଦଖଲ କଲେ ଏବଂ ପ୍ରାୟ ଦୀର୍ଘ ୧୦୦ ବର୍ଷ ଶାସନ କଲେ ।
ଇତ୍ୟବସର ରେ ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ ଗଙ୍ଗ ବଂଶମାନେ ସୋମବଂଶୀ ମାନଙ୍କୁ ଉକ୍ରଳ ଅଂଚଳ ରୁ ବିତାଡିତ କଲେ ଏବଂ ଗଙ୍ଗ ମାନେ ପ୍ରାୟ ୧୦୦ ବର୍ଷ ଯତ୍ ପରୋନାସ୍ତି ତେଲଗୁଚୋଡ ଙ୍କ ଠାରୁ ସୁବର୍ଣ୍ଣପୁର ଅଂଚଳ କୁ ଅଧିକାର କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରଚେଷ୍ଟା କଲେ ଏବଂ ଶେଷରେ ଗଙ୍ଗ ବଂଶୀୟ ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ ରାଜା ତୃତୀୟ ଅନଙ୍ଗ ଭୀମ ଦେବ (୧୨୧୧-୧୨୨୮) ଏହି ଅଂଚଳ କୁ ସଫଳତା ର ସହ ଦଖଲ କଲେ । ସୋନପୁର ଆବିଷ୍କୃତ ହୋଇଥିବା ଗଙ୍ଗୀୟ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣମୁଦ୍ରା ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରସ୍ତର ଅଭିଲେଖ ସୁବର୍ଣ୍ଣପୁର ରେ ଗଙ୍ଗ-ଶାସନ ତଥ୍ୟ କୁ ପ୍ରମାଣିତ କରେ । ଗଙ୍ଗୀୟ ରାଜା ମାନେ ବଙ୍ଗଳା ରେ ଥିବା ମୁସଲମାନ ଙ୍କ ସହିତ ଯୁଦ୍ଧରେ ଥିବା ବ୍ୟସ୍ତ ଥିବା କାରଣରୁ ଗଙ୍ଗୀୟ ରାଜତନ୍ତ୍ର ଏହି ଅଂଚଳ କୁ ପ୍ରଶାସନିକ ଅବହେଳା ହେଲା । ସେହି ସମୟରେ ଭଞ୍ଜ ବଂଶ ଏହି ଅଂଚଳ କୁ ଦଖଲ କଲେ ଏବଂ ସୁବର୍ଣ୍ଣପୁର କୁ ରାଜଧାନୀ ଘୋଷଣା କଲେ । ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଏହାକୁ ବୌଦ୍ଧ କୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କଲେ । ଏହା ଥିଲା ପାଟଣା ଚୌହାନ ବଂଶ ର ସମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ ନୀତି ର ଏକ ଝଲକ ।
ଇତ୍ୟବସରେ ରେ ବଲାଙ୍ଗୀର ଜିଲ୍ଲା ର ପାଟଣାଗଡ଼ରେ ଚୌହାନ ବଂଶୀୟ ରାଜା ରମାଇ ଦେଓ ରାଜତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କଲେ । ପରେ ଏହି ବଂଶ ର ବଳରାମ ଦେବ ସମ୍ବଳପୁର ଶାସନ ଦାୟିତ୍ୱ ରେ ରହିଲେ । ତାଙ୍କର ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ ରୁପେ ବଳଭଦ୍ର ଦେବ (ଖ୍ରୀ. ୧୬୦୫-୧୬) ସୁବର୍ଣ୍ଣପୁର ଅଂଚଳ ଦଖଲ କଲେ, ଏବଂ ସୁବର୍ଣ୍ଣପୁର ଅଂଚଳ ର ବୌଦ୍ଧ ର ଶାସନ ସିଦ୍ଧ ଭଞ୍ଜଦେବ ଠାରୁ ଶାସନ ଛଡାଇଆଣିଲେ । ସମ୍ବଲପୁରର ପରବର୍ତୀ ଚୌହାନ ରାଜା ମଧୂକର ଦେବ ନୂତନ ଭାବେ ବିଜୟ କରିଥିବା ରାଜ୍ୟକୁ କରଜ୍/ଅଧସ୍ଥନ ରାଜ୍ୟ ରୂପେ ଶାସନ ଦାୟିତ୍ୱ ଦେଲେ । ଖ୍ରୀ. ୧୬୪୦ ରେ ମଦନ ଗୋପାଳ ସୋନପୁର ରେ ଚୌହାନଙ୍କୁ ବଂଶର ଶାସନ ର ମୂଳଦୁଆ ପକାଇଲେ । ସେହି ସମୟ ରୁ ସୋନପୁର ରାଜତନ୍ତ୍ର ଚୌହାନ ବଂଶ ର ରାଜା ମାନଙ୍କର ଆତଙ୍କ ରେ ରହିଲା ୦୧.୦୧.୧୯୪୮ ରେ ଏହି ଗଡଜାତ ରାଜ୍ୟ ଓଡିଶା ପ୍ରଦେଶ ରେ ମିଶିଲା ।
